Internationale dag bestrijding ouderenmishandeling

Geschreven door Stannah

Ouderenmishandeling vindt meestal thuis plaats. Het komt echter ook voor in een institutioneel kader, met name in instellingen voor langdurige zorg.

Het is wellicht niet het gemakkelijkste onderwerp om aan te kaarten, maar helaas is het wel iets waar bewustwording voor moet worden gecreëerd. Volgens de Verenigde Naties heeft 4 tot 6 procent van de ouderen thuis wel eens te maken gehad met één of andere vorm van mishandeling. Stannah nodigt u uit om op deze dag, de Internationale dag Bestrijding Ouderenmishandeling, hierbij stil te staan.

De vergrijzende bevolking brengt verschillende maatschappelijke uitdagingen met zich mee. Mishandeling komt vaak voor in situaties waarin een ouder persoon geïsoleerd of eenzaam is.

Het is des te urgenter om maatregelen te nemen om eenzaamheid tegen te gaan en ouderen in staat te stellen zichzelf te beschermen.

In dit artikel zullen wij naar de volgende onderwerpen kijken:

• Wat is ouderenmishandeling?
• Hoe herken je ouderenmishandeling?
• Pensioen en eenzaamheid
• Isolatie na weduwschap
• De impact van eenzaamheid op de gezondheid van senioren
• Wat we kunnen doen om eenzaamheid onder ouderen te bestrijden
• Welke rol iemands mobiliteit speelt

Wat is ouderenmishandeling?

De zorg voor welzijn van senioren wereldwijd heeft niet alleen te maken met de naleving van hun mensenrechten.

Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport geeft de volgende definitie van ouderenmishandeling:

“Ouderenmishandeling is het handelen of het nalaten van handelen van al degenen die in een terugkerende persoonlijke of professionele relatie met de oudere (iemand van 65 jaar of ouder) staan, waardoor de oudere persoon lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid’

Ouderenmishandeling is elke vorm van mishandeling die leidt tot schade of verlies. Er zijn verschillend vormen van misbruik:

• Lichamelijk misbruik – gebruik van lichamelijk geweld wat leidt tot lichamelijk letsel, pijn of aantasting.
• Seksueel misbruik – niet-consensueel seksueel contact van welke aard dan ook met een ouder persoon.
• Huiselijk geweld – escalerend patroon van geweld door een dierbare waar geweld wordt gebruikt om macht en controle uit te oefenen.
• Psychologische mishandeling – Toebrengen van psychische of emotionele angst door bedreiging, vernedering of ander verbaal of non-verbaal gedrag.
• Financieel misbruik – Illegaal gebruik van fondsen, eigendommen of middelen van ouderen.
• Verwaarlozing – Het niet verschaffen van zorgverlening door iemand met zorg verlenende verantwoordelijkheden.
• Verlating – Er is sprake van iemands verlating wanneer een persoon die de verantwoordelijkheid voor de verzorging van een bejaard individu op zich heeft genomen, deze in de steek laat.

 Tot voor kort werd ouderenmishandeling en -verwaarlozing veel verborgen gehouden en vooral als een privéaangelegenheid beschouwd. Het is nog steeds een beetje een taboe, dat meestal onderschat en genegeerd wordt. Het is echter wel degelijk een belangrijk maatschappelijk probleem.

Hoe herken je ouderenmishandeling?

Wanneer wij het woord ouderenmishandeling horen, dan denken wij al snel aan vreselijke beelden van arme weerloze ouderen die op een hardhandige manier behandeld worden. Dat is echter niet het soort mishandeling dat het meeste voorkomt. Het is bijvoorbeeld ook ouderenmishandeling als een volwassenen kind of kleinkind stiekem geld uit de portemonnee van hun bejaarde (groot)ouders haalt. Of als een man zijn dementerende vrouw thuis opsluit om even een boodschap te kunnen doen. Maar ook een oudere vader die bij zijn kinderen intrekt omdat hij niet meer alleen kan wonen, maar vervolgens wel alle rekeningen van het hele huis dient te betalen valt in deze categorie.

Dit is uiteraard een soort van mishandeling die veel minder opvalt dan wanneer iemand bont en blauw is. De Rijksoverheid heeft enkele punten op een rijtje gezet om mishandeling te herkennen:

• Zichtbaar letsel;
• Overdreven schrikreactie bij een onverwachte aanraking;
• Onsamenhangende verklaringen over verwondingen;
• Depressies of onverklaarbare angst;
• Schichtig of teruggetrokken gedrag;
• Onverklaarbare uitgaven;
• Onbetaalde rekeningen en aanmaningen;
• Lege koelkast.

Bovenstaande signalen kunnen op ouderenmishandeling wijzen, mocht u een van deze herkennen, dan kunt u via deze link de instructies van de Rijksoverheid lezen: Wat kan ik doen bij (vermoedens van) ouderenmishandeling?

Pensioen en eenzaamheid

Met pensioen gaan kan voor velen moeilijk zijn, het is een goed idee om hier van tevoren over na te denken en om actief te blijven.

Alhoewel velen uitkijken naar het moment dat ze van hun “oude dag” mogen gaan genieten, kan stoppen met werken ook een verminderde sociale interactie en een gevoel van isolement met zich meebrengen.

Deze levensfase kan een uitdaging zijn omdat velen zich verloren voelen. Het verlies van aanzien, vakkennis en nut kan leiden tot terugtrekking van sociale contacten. Vanwege deze verliezen kiezen gepensioneerden soms voor een teruggetrokken en inactieve levensstijl die tot depressie en eenzaamheid kan leiden. Ook kan dit resulteren in gebrek aan zelfvertrouwen en een afnemende gezondheid en welzijn.

Isolatie na weduwschap

Naast het pensioen wordt weduwschap in hoge mate geassocieerd met eenzaamheid onder ouderen.  Het verlies van een echtgenoot kan gevoelens van eenzaamheid, verlatenheid en hulpeloosheid oproepen. Het zijn vaak de ouderen zelf die zich isoleren en sociale activiteiten aan zich voorbij laten gaan.

Bij weduwschap moet men zich op verschillende niveaus aan de situatie aanpassen (persoonlijk, familiaal en sociaal). Soms is het gevoel van eenzaamheid al aanwezig, maar wordt deze versterkt door het verlies van een echtgenoot.

Hier spelen vrienden en andere familieleden een belangrijke rol, daar zij de persoon in kwestie extra bij moeten staan en ondersteunen.

Wat is het gevolg van eenzaamheid op de gezondheid van ouderen?

In Nederland hebben naar schatting 800.000 mensen een stemmingsstoornis inclusief jongeren en ouderen

Wij zijn gezond wanneer er lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden is. Eenzaamheid is een gevoel dat wordt veroorzaakt door afwezigheid van iets of iemand. Gezondheid speelt een zeer belangrijke rol wanneer het op levenskwaliteit aankomt; eenzaamheid stoort het leven van ouderen en heeft een negatieve invloed op hun welzijn.

Eenzaamheid kan dezelfde negatieve impact op onze geestelijke gezondheid hebben als chronische stress en kan daarbij ook ons immuunsysteem aantasten, wat weer tot ziektes kan leiden.

Naar schatting heeft 70% van de ouderen een ernstig gezondheidsprobleem dat verband houdt met eenzaamheid. 10% lijdt aan zeer ernstige eenzaamheid waardoor de fysieke en emotionele gezondheid in gevaar komt. De meest voorkomende ziektes die geassocieerd worden met eenzaamheid zijn; hypertensie, hardnekkige infecties, angst en depressie.

Wat kunnen we doen om eenzaamheid onder ouderen te bestrijden?

Er zijn vele oorzaken die tot eenzaamheid en isolatie kunnen leiden. “Oud zijn” is echter geen synoniem voor ‘eenzaam zijn’. De vele senioren die een actief en gelukkig leven hebben, zijn daar het bewijs van.

Maar, hoe doen ze dat? Het is niet altijd even makkelijk. De ouderen die het gelukkigste zijn, zijn meestal actief gebleven. Zo doen ze activiteiten waar ze voor hun pensioen geen tijd voor hadden. Indien u zich in een soortgelijke situatie bevindt, kunt u uit deze lijst een aantal ideeën halen om die eenzaamheid te bestrijden:

• Ontmoet nieuwe mensen; het is een uitstekende manier om isolatie en eenzaamheid te bestrijden. Er zijn in Nederland veel plekken waar ouderen leeftijdsgenoten kunnen ontmoeten. Voor informatie kunt u bijvoorbeeld bij het Nationaal Ouderenfonds of bij het goede doel Gouden Dagen Maar ook uw gemeente of kerk kan daarbij helpen.
• Wordt vrijwilliger; vrijwilligerswerk doen kan zeer lonend zijn. U ontmoet nieuwe mensen die deel uitmaken van een groep die dezelfde idealen heeft. Samenwerken met gelijkgestemde mensen naar gemeenschappelijke doelen kan nieuwe zin aan het leven geven, waardoor er een gevoel van doelgerichtheid ontstaat en minder gevoelens van eenzaamheid.
• Investeer in relaties; heeft u ooit het gevoel gehad dat u meer aandacht aan uw familie en vrienden had moeten besteden? Deze levensfase is een uitstekend moment om dat te doen. Organiseer bijvoorbeeld etentjes voor familie en vrienden en maak hier iets blijvends en leuks van. Ook kan het spelen van spelletjes na het eten, of gezamenlijk een film of oude foto’s bekijken is zeer positief uitvallen.
• Doe een cursus; dit is een prachtige gelegenheid om de geest te stimuleren met het leren van nieuwe vaardigheden. Zo kan het leren van een nieuwe taal, schilderen, knutselen of zelfs yoga en dansen resulteren in contact met nieuwe mensen die daar met hetzelfde doel zijn. Het kan een gevoel van saamhorigheid geven. Deel uitmaken van een groep en socialiseren met anderen stimuleert creativiteit en helpt isolement en eenzaamheid tegen te gaan.
• Adopteer een huisdier; huisdieren, vooral honden en katten, brengen verschillende voordelen met zich mee. Eén daarvan is het voorkomen van eenzaamheid. Een huisdier geeft u voortdurend gezelschap en zorgt bovendien voor de nodige lichamelijke beweging en contact met uw buurt. Uiteraard moet u wel in staat zijn om voor een huisdier te zorgen.

Hoe kan Stannah helpen?

Helaas kunnen veel ouderen vanwege hun beperkte mobiliteit niet deelnemen aan de voorgestelde activiteiten. In feite brengen de meeste mensen die last van mobiliteitsproblemen hebben een groot deel van hun tijd thuis door, waardoor het gevoel van eenzaamheid wordt versterkt.

Als u tot deze groep mensen behoort, laat u zich dan vooral niet ontmoedigen. Er zijn verschillende manieren die hierbij kunnen helpen. Een Stannah traplift is een voorbeeld van een hulpmiddel die kan helpen om een actief en vrij leven te bevorderen. Indien u hier meer informatie over wenst, neemt u dan vooral contact met ons op.

Indien u of iemand die u kent het moeilijk heeft door eenzaamheid of met depressieve gevoelens kampt, dan raden wij u aan om contact met uw huisarts te zoeken. Ook via de rijksoverheid kunt u vele behulpzame adressen vinden, bekijk deze op: hulp bij depressie.

Het is belangrijk dat hier over gepraat wordt en dat dit onderwerp geen taboe meer is. Want, samen komen we er wel.

Bronnen:

Ouderenmishandeling in Nederland – Sociaal en Cultureel Planbureau 2015 – Inger Plasier (red) en Mirjam de Klerk (red)

Heeft u van dit artikel genoten?
Misschien vindt u de volgende artikelen ook interessant:

• Lachen is gezond! Ontdek de voordelen voor lichaam en geest
• Een feest van liefde voor jong en oud
• Het huis van de toekomst, een woning ontworpen voor het leven