Wereld Radio Dag: Een boeiende reis door de radiogolven

Geschreven door Stannah

Op 13 februari 1946 zond de radio van de Verenigde Naties zijn eerste uitzending uit. Het was een plechtig moment waarin de wereld van een periode van geweld en tragedie overging naar een tijdperk van internationale vrede en veiligheid.

Om deze belangrijke periode in de geschiedenis te eren, heeft de raad van bestuur van UNESCO in 2016 besloten om een Wereld Radio Dag in te stellen. Het belangrijkste doel hiervan was om het publiek bewust te maken van het belang van radio in onze maatschappij, en om de samenwerking tussen de omroeporganisaties uit verschillende landen te verbeteren. Wanneer men de geschiedenis van de radio kent, begrijpen wij hoe het massamedium heeft geholpen bij het vormen van de belangrijkste gebeurtenissen van de 20^ste eeuw.

Inhoudsopgave:

Wist u dat? UNESCO Feiten
De uitvinding van de radio
De geschiedenis van de radio in de VS
Leuke feiten over de radio
Raadpleeg boeken over de radio

Wist u dat? UNESCO Feiten

Vindt u het verassend dat 94% van de volwassenen wereldwijd wekelijks naar de radio luistert? Of dit nu via de smartphone, computer of in de auto is, wereldwijd luistert men nog altijd meer naar de radio dan dat er tv wordt gekeken of gestreamd wordt via de smartphone.

Maar dat is nog niet alles!

Bron: Detail from UNESCO World Radio Day Infographics.

UNESCO schat dat er in ontwikkelingslanden 800 miljoen radio’s zijn. Ook heeft 73% van de boeren een radio, want in sommige ontwikkelingslanden is dit de enige manier om informatie te verkrijgen. In Zuid-Afrika hebben ongeveer 9000 kinderen toegang tot onderwijs via een radio op zonne-energie en heeft 3,9 miljoen van de wereldbevolking geen toegang tot het internet.

Bron: Detail from UNESCO World Radio Day Infographics.

UNESCO wijst ook op een paar interessante radio-feiten uit verschillenden landen:

• De radio in Noorwegen is vanaf December 2017 compleet digitaal, doordat ze de FM-frequentie uit hebben geschakeld.
• Een Syrisch radiostation, Rozana, gebruikt WhatsApp om informatie van zijn luisteraars te verzamelen.
• Bhubaneswar in India viert Wereld Radio Dag door 2000 antieke radio´s ten toon te stellen.
• Argentijnen luisteren ongeveer 20,8 uur per week naar de radio.
• Marokko ´s eerste gemeenschappelijke FM-radiostation zond voor het eerst uit in 2016.
• Congo heeft zijn eerste gemeenschappelijke radiostation, mogelijk gemaakt door UNESCO, op 13 februari 2017 ontvangen.
• Kimbobo: de luisteraarsclub Bandundu FM helpt bij het maken van verhalen voor de radio en verdient tegelijkertijd maandelijks $200 met het produceren van rijst, waarvan de winst terugvloeit naar het radiostation.

Bron: Detail from UNESCO World Radio Day Infographics.

Bron: Detail from UNESCO World Radio Day Infographics.

Hoe is de reis door de radiogolven begonnen?

De uitvinding van de radio

Geen andere moderne uitvinding heeft zo veel opgeleverd terwijl deze aanvankelijk zo weinig belovend was, als de radio. Terwijl sommige mensen de radio haast magisch vonden, werd deze door velen in eerste instantie toch onderschat. Het enorme potentieel van elektromagnetische golven werd nog niet ingezien.

De uitvinding van de radio is niet door een enkel persoon bereikt. Verschillende bijdragen waren nodig voor de ontdekking van de draadloze telegrafie en voor het produceren van de eerste uitzending.

Maxwell

Het begon allemaal met de theoretische en wiskundige onderzoeken van James Clerk Maxwell, gepubliceerd in 1864. Maxwell (1831-1879) was een Schotse wetenschapper op het gebied van wiskundige fysica, die de basis voor de uitvinding van de radio legde. In feite ontdekte hij elektromagnetische golven.

Hertz

Rudolf Hertz (1857-1894), een Duitse wetenschapper, zou in 1899 de validiteit van Maxwells theorieën onderzoeken en aantonen. Het lukte Hertz om het bestaan van elektromagnetische golven, later “de hertz (radiogolven)“ genoemd, in de lucht te bewijzen. Dit buitengewone experiment heeft destijds niet de erkenning ontvangen die deze verdiende. Na het overlijden van Hertz in 1894 heeft zijn nalatenschap een enorme invloed gehad op wetenschappers van over de hele wereld.

Marconi

Guglielmo Marconi (1874-1937), een Italiaanse uitvinder, was cruciaal voor de vorderingen van de ontwikkeling van de radio.  Het was na het lezen van een studie van Hertz over elektromagnetische golven dat Marconi dit begon te begrijpen en zijn eigen theorieën ontwikkelde. Tijdens de zomer van 1894 werkte Marconi dag en nacht aan het ontwikkelen van de instrumenten die hij nodig had om Hertz ´s experimenten tot stand te brengen. In eerste instantie leverde zijn pogingen alleen frustratie op maar in de lente van 1895 ontdekte Marconi dat geaarde antennes een signaal van meer dan een 1,5 km konden versturen, in plaats van slechts een paar tientallen meters (zoals aanvankelijk werd gedacht). Zijn grootste wens was om te bewijzen dat radiogolven obstakels zouden kunnen overwinnen en plekken, ver uit het zicht, konden bereiken.

In augustus 1896, na een reeks positieve resultaten, creëerde hij de Wireless Telegraph and Signal Company Ltd voor de ontwikkeling en verspreiding van radiocommunicatie. Dit was het gevolg van een octrooi dat hij ontving voor zijn radio gebaseerde draadloze telegrafiesysteem.

In december 1902 zond Marconi het eerste radiosignaal ooit uit vanuit Nova Scotia, Noord-Amerika, terug naar England. In 1905 werd het belang van de radio voor militaire doeleinden voor de eerste keer erkend toen de Japanse marine de Russische vloot vernietigde, mede dankzij de radioapparatuur die zij van Marconi hadden gekocht. In 1912 opende Marconi de eerste radiofabriek in Chelmsford, Engeland, waar hij meer dan 50 banen creëerde. Volgens Susan J. Douglas, een radiohistoricus van de Universiteit van Michigan, heeft Marconi.

De geschiedenis van de radio in de VS

Omroep

Ondanks het groeipotentieel van de radio waren het amateurs die de eerste pogingen tot uitzenden deden.

Na de Eerste Wereldoorlog bouwden voormalige soldaten die technische kennis over militaire radiotelegrafie hadden verworven zeer simpele transmissie- en ontvangststations. Ze stonden bekend als amateurs, maar waren een essentieel element bij de ontwikkeling van radio-uitzendingen. De autoriteiten keurden deze experimenten niet direct goed omdat ze de radio alleen voor militaire doeleinden wilden gebruiken. In 1919 waren er al meer dan 10.000 amateurradio´s.

De eerste uitzender

Frank Conrad uit Pittsburgh, Pennsylvania, was in 1919 de eerste die regelmatige AM-uitzendingen in de Verenigde Staten maakte. Hij zond voornamelijk muziek uit maar ook sportuitslagen en gesprekken met de luisteraars. Hij wordt zelfs beschouwd als de eerste die radioadvertenties uitzond. Daardoor was Frank Conrad’s radiostation de eerste commerciële omroep. In september 1921 werd voor het eerst een concert van het New York Filharmonisch orkest uitgezonden en dat was een daverend succes.

In 1921 waren er 50.000 radio’s in de VS, in 1922 was dit al een half miljoen en in 1924 zelfs 1,5 miljoen!

Radio en de Grote Depressie

Nadat de Grote Depressie in 1929 begon leed de Verenigde Staten voor een langere periode onder hoge werkloosheid, armoede, lage winsten en deflatie. Dit had ook invloed op de groei van de radio en de muziekindustrie. Deze periode was vooral voor de platenindustrie erg moeilijk, aangezien radio-uitzendingen veel goedkoper waren. Velen voorspelden het einde van de grammofoonplaat.

Maar als snel ging de Amerikaanse Vereniging van Componisten, Auteurs en Uitgevers (ASCAP) vergunningsgelden bij de radio-omroepen in rekening brengen. Op deze manier moest er betaald worden wanneer deze hun platen wilden draaien. Dit stoorde de groei van de radio echter niet. In plaats daarvan begon deze juist snel tot volle bloei te komen. De Gouden Eeuw van de Radio strekt zich uit van eind 1920 tot eind 1940. Dit tijdperk werd gekenmerkt door veel unieke programma’s en uitzendingen, waaronder nieuw ontwikkelde dramaprogramma’s, met als bijnaam ‘Soap Opera’s’.

FM Radio

De ontwikkeling van de breedband frequentiemodulatie (FM) in 1933 wordt aan Edwin Armstrong toegeschreven. De FM-frequentie zorgt ervoor dat statische tussenkomst vanuit de atmosfeer en van elektrische apparaten sterk verminderd wordt. FM-radio is gepositioneerd tussen 88 MHz en 108 MHz. Gebruikers zoals de politie, luchtverkeersleiders en mobiele telefoongebruikers hebben allemaal hun eigen breedband. Ondanks de hedendaagse dominante positie werd FM-radio pas in de jaren 60 van de vorige eeuw populair.

Radio en de Tweede Wereldoorlog

Voordat televisie verscheen was radio de goedkoopste en meest effectieve manier om sociale verandering te voorkomen of te bevorderen. Dit leidde tot de opkomst van radiopropaganda. Door het gebruik van deze technologie reisde informatie over grote afstanden en werd beschikbaar gesteld aan een groot publiek die de propaganda kon horen en zo overgehaald kon worden. In augustus van 1940 maakte Amerika de eerste internationale uitzending. Dit komt onder andere door het terrein dat Hitler won in Europa en de bezorgdheid van president Roosevelt over de gevolgen van de nazipropaganda. Als gevolg daarvan vaardigde hij een decreet uit dat zou leiden tot de creatie van een overheidsradio, genaamd “The Voice of America”. Nu kon men nieuws met betrekking tot de oorlog over de radio horen. De President had zelfs zijn eigen show, “Fireside Chats” genaamd. Populaire afleveringen waren over “Nationale Veiligheid” en “de Verklaring van de Oorlog met Japan”.

Na de aanslag op Pearl Harbor in december 1941 werd de Amerikaanse radio deel van een propagandacampagne. De eerste uitzending naar Duitsland was in februari 1942, aangekondigd door het lied, “Het Slaglied van de Republiek”. Regeringen begonnen het potentieel van de radio in te zien, niet alleen als een communicatiemiddel maar ook als wapen.

Van een zakradio naar digitale transmissie

In 1954 verscheen de eerste zaktransistorradio op de markt. De zakradio stond bekend als de Regency TR1 en werd gevoed door een standaard 22,5V batterij. De radio was klein genoeg om in iemands zak te passen, hetgeen natuurlijk een hele verandering was. Fortune Magazine stelde destijds dat wanneer je een dergelijke radio had je het “coolste wezen op twee benen was!”

Bron: By Joe Haupt from USA (Vintage Regency TR-1 Transistor Radio)

In de jaren 80 begonnen de mensen hun muziek mee te nemen op straat en een nieuwe populaire stedelijke trend begon, de Boombox  

In het begin van de jaren 90 begonnen radioamateurs computers met geluidskaarten te gebruiken om radiosignalen te verwerken. Tegen het einde van de jaren negentig werden er voor het eerste digitale transmissies uitgezonden.

Internet Radio

Radio via internet omvat streaming media en kan web casting genoemd worden. Wanneer de audio-inhoud beschikbaar is om te downloaden wordt dit podcasting genoemd.

Volgens de studie van eMarketer (Edison onderzoek) in mei 2016 wordt 44% van alle tijd die gebruikt wordt om muziek te luisteren dat via een AM/FM-formaat gedaan. Gevolgd door 18% gekochte muziek en tot slot via streaming (Spotify, Pandora, etc.), goed voor 17% van de luistertijd.

Dit betekent dat “radio nog steeds het grootse aandeel heeft wat betreft de luistermarkt en abonnementen op streaming websites met muziek blijven groeien op wereldwijde schaal”. (Edison onderzoek, “Share of Music: A Share of Ear Report,” Okt 18, 2016).

Zoals UNESCO heeft verklaard is radio nog steeds de goedkoopste methode voor het uitzenden van nieuws en reclame, en bereikt dit het breedste publiek. Ook het feit dat radio-installaties worden geplaatst in auto’s, treinen en mobiele telefoons maakt het gemakkelijker dan ooit om ernaar te luisteren. In landen waar vrije meningsuiting een verre droom is speelt radio nog steeds een belangrijke rol bij de uitwisseling van informatie. Waar dure technologieën, zoals tv en internet, moeilijk toegankelijk zijn is radio voor ontwikkelingslanden nog steeds een cruciaal element.

Sommigen dachten dat de radio door de tv zou worden vervangen en daarna door cyberspace, maar deze ontwikkelingen hebben de invloed van de radio alleen maar versterkt! Ingenieurs vinden steeds meer toepassingen voor de radio, en aan het bereik van frequenties lijkt geen einde te komen.

Het belang van de radio in onze maatschappij blijft groeien doordat zowel omroepen, web casting en podcasting extreem populair blijven over de hele wereld.

De radio is werkelijk hier om te blijven!

Hoe is de radio tijdens uw leven veranderd? Wat voor rol heeft deze in uw leven gespeeld? Vertel ons ook uw verhaal!

Leuke feiten over de radio

• In Nederland werd het eerste radioprogramma in 1919 uitgezonden door omroeppionier en ingenieur Hanso Idzerda vanuit zijn eigen huis.
• Na de Tweede Wereldoorlog was er gedurende enige tijd een gezamenlijke radio-omroep, genaamd “Herrijzend Nederland”.
• De Hitparade, een Amerikaans fenomeen, werd in Nederland door Veronica geï
• Er is één plaats in Nederland die “Radio” in zijn naam heeft. Namelijk Radio Kootwijk. Een buurtschap in de gemeente Apeldoorn.
• Het eerste tweerichtingscontact tussen de Aarde en Mars was door middel van elektromagnetische golven, in november 1969.
• Volgens de krant The Telegraph was het verhaal dat er in 1938 massaal paniek uitbrak wegens de radioshow van Orson Welles ‘War of the Worlds’ een mythe.
• Ironisch genoeg was de eerste video die op MTV in 1981 uitgezonden werd “Video Killed the Radio Star”, door de Buggles. (Oftewel: Video heeft de radio vermoord)
• In 1960 moest George, een tiener uit Chicago, doordat hij zijn voortand had verloren een beugel met een koperen draad gebruiken waardoor hij plots radio via zijn tanden begon te horen!
• Wellicht dat de grootste onderschatting met betrekking tot het potentieel van de radio van David Sarnoff in de jaren 20 komt. Hij zei namelijk het volgende: “De draadloze muziekdoos heeft geen enkele denkbare commerciële Wie betaalt er nu voor een bericht dat aan niemand specifiek wordt verstuurd?”

Raadpleeg boeken over de radio

Hieronder vindt u een selectie Nederlands- en Engelstalige boeken over de radio.

• Goeie ouwe radio door Bert van Nieuwenhuizen
• Een eeuw Radio-Holland door Anton Kos
• De mannetjes van de radio door Etienne Verhoeff
• Listening In: Radio And The American Imagination door Susan J. Douglas
• Rebels on the Air: An Alternative History of Radio in America door Jesse Walker
• 40 Watts from Nowhere: A Journey into Pirate Radio door Sue Carpenter
• Seizing the Airwaves: A Free Radio Handbook door Stephen Dunifer
• Beyond Powerful Radio: A Communicator’s Guide to the Internet Age: News, Talk, Information & Personality door Valerie Geller (audioboek)

Heeft u van dit artikel genoten?

Misschien vindt u de volgende artikelen ook interessant:

• Ouderen en vliegen. Gouden combinatie of stressbom?
• De geschiedenis van mobiliteitshulpmiddelen
• Dag van de ouderen: de rol van ouderen door de geschiedenis heen